KORU Projesi
Türkiye’nin kültürel miras sektörünün geliştirilmesi için gereken beceri, yeti ve kaynakları güçlendiriyoruz.
Giriş
Değerli Bir Ortaklık
Kültürel Mirasın Korunmasında Kapasite Geliştirme (KORU) Projesi’ne hoş geldiniz! Hikayemiz, Türkiye’nin hareketli bir bölgesi olan Güneydoğu Anadolu’nun zengin mirasıyla başlıyor. Bu sayfada inceleyebileceğiniz bilgiler kültürel miras üzerine kapsamlı bir eğitim programını nasıl sunduğumuzu, risk altındaki binalar için nasıl bir yapı analiz platformu oluşturduğumuzu ve Mardin şehrindeki geleneksel bir evi nasıl restore ettiğimizi anlatıyor.
Edinburgh World Heritage (EWH) ve Kültürel Mirası Koruma Derneği (KMKD) tarafından yürütülen KORU Projesi, British Council Kültürel Koruma Fonu tarafından finanse edilmiştir.
Edinburgh World Heritage (EWH), Edinburgh'un UNESCO Dünya Mirası statüsünü, toplum yararına dinamik bir güç haline getirmek vizyonuna sahip olan bağımsız bir sivil toplum kuruluşudur. Misyonu, tarihi binaların korunmasını, kamusal alanda mimari dönüşümler ve insanları yaşadıkları şehrin zengin mirasına doğrudan angaje etmek gibi gerçekleştirdiği her faaliyette, kişileri kendi mirasları ile ilişkilendirmektir. Uluslararası çalışmalarımız, dünyanın dört bir yanından uzmanlar ve paydaşlar arasında bilgi alışverişi sağlayarak bu amaca hizmet etmektedir.
Merkezi İstanbul'da bulunan Kültürel Mirası Koruma Derneği, Anadolu'daki tüm toplulukların yarattığı kültürel mirasın korunması için bir duruş sergiler. KMKD, terk edilen ve yok olma riski taşıyan kültürel mirası korumak için belgeleme üretir, risk analizleri hazırlar ve kültürel varlıkların korunması için gerekli işlemlerde rol alır. Bu şekilde kültürel mirası ögelerinin görünürlüğünü ve bilinirliğini arttırarak bu ögelere dikkat çekmeyi ve genel bir bilinç yaratmayı amaçlar.
Arka Plan
Türkiye, dünyanın önemli miras alanlarından bazılarına ev sahipliği yapar. Ülke adına UNESCO Dünya Mirası Listesi'nde bulunan 18 ve Geçici Liste’de bulunan 77 kültürel varlığın yanı sıra UNESCO Somut Olmayan Kültürel Miras Listesi'nde 18 unsur vardır. Türkiye'nin güneydoğusunda, Suriye sınırında yer alan Antakya ve Mardin bunların birçoğuna ev sahipliği yapar. Bir ayağı Avrupa'da, bir ayağı Asya'da olan Türkiye mimarisi, dili, mutfağı ve çok daha fazlası sayesinde çok katmanlı, çok kültürlü bir odak noktasıdır. Türkiye’nin kültür sektörü uzun yıllardır kamu kurumları tarafından yönetilmiştir, ancak son yıllarda sivil toplum kuruluşlarının ve özel sektörün katkılarıyla ülkenin tarihi kadar zengin ve çeşitli bir hal almaktadır. KORU Projesi aracılığıyla EWH ve KMKD arasında gelişen ortaklık, kültürel buluşmaların getirdiği bir örnektir. Proje Mardin, Antakya, İstanbul ve Edinburgh’da gerçekleştirilmiştir.
Bölüm 1
Başlarken
Türkiye’nin güney sınırındaki Mardin kenti, Mezopotamya Ovası’na bakan dik yamaçlarda yer alır. Evlerin çoğu doğrudan şehrin üzerinde bulunduğu kayanın içi kazılarak yapılmıştır. Bulutlu olmayan günlerde Suriye toprakları kentten görülebilir.
Mardin’in durumu dünyadaki birçok tarihi kent merkezinden farklı değildir. Evler eskimiş, bazıları bakımsız kalmış, çoğu çağdaş yaşam standartlarına uyarlanmamıştır. Bu durum nedeniyle yerel halkın büyük bir kısmı tarihi merkezden ayrılarak yakındaki yeni, betonarme apartmanlarda yaşamayı tercih etmiştir. KORU Projesi tarihi evlerin bakım ve onarımı, kültürel miras yönetimi, enerji verimliliği, geleneksel yapım teknikleri gibi konularda eğitim vererek yerel halkın yanı sıra zanaatkarlar ve kültürel miras çalışanlarının yerel değerleriyle ilgilenmelerine yardımcı olmayı amaçlamıştır. Proje kapsamında aynı zamanda Mardin’de 200 yıllık bir ev onarılmış, koruma teknikleri için bir örnek olarak kurgulanmış ve elde edilenlerin gelecekte de paylaşılabilmesi için bir eğitim merkezi haline getirilmiştir. Bu yapının proje kapsamındaki ismi “Tamirevi” olmuştur.
KORU’nun kapsamı nedir?
Projenin temel aldığı dört hedef vardır:
1. mevcut mimari mirasın belgelenmesi;
2. toplumla iletişim
3. tarihi alanların enerji verimli ve sürdürülebilir olması;
4. güvenlik – Suriye’ye komşu olan illerin savaş ve çatışmadan etkilenebileceği bilinciyle çalışmak
İstatistikler
1076
yapı
25
eğitim
310
toplam katılımcı
£1.3 milyon
miktarında hibe
Yetişkin Eğitimleri
Projenin Şubat 2018’de gerçekleştirilen ilk etkinliğinin katılımcıları, temel bakım, kültürel miras yönetimi ve çocuklarla kültürel miras gibi konularda eğitim gören tarihi ev malikleri, turist rehberleri, öğretmenler ve yerel yönetim personelidir. Bu eğitim bir yıl sonra Antakya'da yerel gazetecilerin de katılımıyla tekrarlandı.
Bölüm 2
Şantiyeye Girmek Eğlencelidir!
Tamirevi, projenin pratiğe dayalı olduğu ilkesinin en önemli kanıtıdır. Şantiyeye adım atar atmaz Mardin’li taş ustaları ve marangozların yapının çeşitli yerlerinde çalışırken zanaatlerini geliştirdiklerini görmek mümkündü. Aynı ustalar proje boyunca verilen çeşitli eğitimlerle becerilerini başkalarına da aktardı.
Şantiyelerin birçoğunda insanlar olabildiğince dışarıda tutulmaya çalışır. Tamirevi’nin restorasyon çalışması sırasında ise yapının yan tarafına “Şantiyeye Girmek Eğlencelidir!” yazan büyük bir pankart asıldı ve tüm ilgililer rehberli turlarla şantiyeyi gezmeye davet edildi.
Proje sırasında sadece tarihi uygulamaları nasıl koruyacağımıza değil, aynı zamanda kültürel varlıkları geleceğe nasıl uyarlayacağımıza önem verildi. Bu nedenle tarihi binalarda enerji verimliliği projenin önemli bir parçası haline geldi. Tamirevi’nde Türkiye genelinde ve özellikle Güneydoğu Anadolu’da tarihi binaların sürdürülebilirliğini arttıracak yöntemler denendi.
Tamirevi
Bu yapı, Türkiye’den ve İskoçya'dan uzmanların restorasyon konusundaki bilgilerini yerel paydaşlara aktarmaları için bir merkez oldu. Projenin sonucunda Tamirevi’nin üst katı bir sanatçı misafirhanesine, zemin katı ise binanın nasıl restore edildiğini, sürdürülebilirlik prensipleri ve Mardin’in geleneksel kültürünü kapsayan kalıcı bir sergi haline gelmiştir.
Zanaatkar Eğitimleri
Tamirevi’nin restorasyonunda çalışan tüm taş ustaları ve marangozlar, yapıyı bir pratik alanı olarak kullanarak Türk ve İskoç uzmanlar tarafından en iyi koruma uygulamaları üzerinde eğitim gördüler.
Enerji verimliliği
Tamirevi’nde enerji verimliliği için uygulanan yöntemler:
— Tarihi kentin ve yapının dış görünüşünü etkilemeyecek şekilde çatıya fotovoltaik panel yerleştirilmesi ve buna bağlı bir elektrik sistemi kurulması
— Bina içindeki sıcaklığı düzenlemek için hava kaynaklı ısı pompası ve buna bağlı sistemin kurulması
Tamirevi İstatistikleri
14
fotovoltaik panel
3990 W/p
değerinde elektrik üretimi
3.7 ton
yıllık bazda engellenen karbon emisyonu
1
manifesto
Bölüm 3
Yeni Ufuklar
Asi Nehri, birçok farklı medeniyete ve farklı dinlere ev sahipliği yapmış Antakya tarihi kent merkezinin içinden geçer. Bu çok kültürlü, canlı yerleşim KORU Projesi’nin ikinci odak noktası olmak için mükemmeldi. Tarihi ev malikleri ve profesyoneller için düzenlenen atölye çalışmalarının yanı sıra, üniversite öğrencileri için hazırlanan güz kamplarının ikincisi de bu tarihi kentte gerçekleşti.
Eğitimler KMKD ve EWH’un merkezleri olan İstanbul ve Edinburgh’da devam etti. İstanbul’da mimar ve mühendisler için tarihi binalarda enerji verimliliği konulu atölye çalışmaları düzenlendi, ayrıca tarihi anıtların bakıcıları bina yönetimi eğitimlerine, turist rehberleri güvenlik eğitimlerine katıldı. EWH ise İskoçya deneyimlerini baz alarak Edinburgh’da kültürel mirasın korunmasına yoğunlaşan iki Liderlik Okulu ve iki taş ustası eğitimine ev sahipliği yaptı. Bu, Türkiye’den gelen katılımcıların becerilerini ve deneyimlerini yeni bir ortamda geliştirmelerine olanak sağladı.
Proje ilerledikçe, katılımcılar edindikleri yetileri başkalarına aktarmaya teşvik edildi. Bu şekilde, KORU Projesi Tamirevi’nde çalışan taş ustalarının çırak yetiştirmesi gibi çeşitli fırsatlar sağladı. İlk eğitimlerin katılımcıları daha sonraki eğitimlerde liderlik rolleri üstlendiler. Örneğin, ilk Güz Kampı’nda başarı gösteren katılımcılardan Efecan Tirelioğlu, sonrasında projenin Yapı Analizi Programı’na öncülük etti.
Yapı Analiz Programı (YAP)
KORU Projesi, Mardin ve Antakya'nın tarihi kent merkezlerindeki risk altındaki binalar için bir veritabanı üretti. Bu dijital veritabanı, restorasyon çalışmalarının önceliklendirilmesi için gelecekte kolayca güncelleştirilmek ve genişletilmek üzere tasarlanmıştır.
YAP İstatistikleri
2 il
Mardin ve Antakya
1076
yapı
1
dijital veritabanı
15
öğrenci
Üniversite Öğrencileri için Güz Kampları
KORU Projesi kapsamında üniversite öğrencileri için düzenlenen koruma güz kamplarının (KORU Kamp) ikincisi Eylül 2019'da Antakya'da gerçekleştirildi. Kamp’taki oturumlar mimari koruma, taşınabilir nesnelerin korunması, kültürel miras yorumlaması ve yapı analizi konularına yoğunlaştı.
KORU Kamp İstatistikleri
55
öğrenci
35
şehir
33
üniversite
16
bölüm
Edinburgh Liderlik Okulu
Edinburgh Liderlik Okulları, diğer KORU eğitimlerinde önderlik potansiyeli gösteren katılımcıları kültürel miras yönetiminde daha da geliştirmeyi hedefledi. Edinburgh tarihi kent merkezini bir öğrenme alanı olarak tanımlayan bir haftalık eğitim, yönetim teknikleri ve vaka çalışmaları üzerine yoğunlaştı.
Bölüm 4
Hayat Boyu Öğrenme
Başından beri, KORU Projesi’nin olumlu etkilerinin resmi bitiş tarihinden sonra da devam etmesini hedeflendi. Tamirevi’nin kapıları 10 Ekim 2019 tarihinde, 11 aylık bir çalışmanın ardından açıldı. Zemin katta bulunan çift dilli sergi bina üzerinde yapılan çalışmalara dair bilgi verir ve ziyaretçileri benzer çalışmalara teşvik eder. Üst katta bulunan sanatçı misafirhanesi ise Mardin’de yaratıcılığa ve sanatçılara fırsat yaratarak, hem nefes kesici manzaralara ev sahipliği yapar, hem de binaya mali destek sağlar.
KORU Projesi’nin birikimi, içinde farklı yayınların olduğu bir Bilgi Bankası oluşturulması ile devam eder. Proje boyunca eğitimler için hazırlanan ve yayınlanan broşür ve kitapçıklar herkes için erişilebilir ve ücretsiz bir bilgi kaynağı haline gelmiştir. Bilgi Bankası, Mimari Koruma Terimleri Sözlüğü’nden Mardin için oluşturulan Zanaatkarlar Haritası’na çok çeşitli konuları kapsar. Aşağıdaki Bilgi Bankası’na bağlantıyı bulabilirsiniz.
Öncesi ve Sonrası
Tamirevi’ndeki restorasyon uygulaması, binanın özgün karakterini koruyarak onu yeni bir kullanıma uygun haline getirmeyi amaçladı. Aşağıdaki resimler, Tamirevi’nin restorasyon öncesi ve sonrasındaki halini, dolayısıyla yapı üzerindeki etkimizi gösterir.
2017
2020
2017
2020
2017
2020
2017
2020
2017
2020
2017
2020
2017
2020
KORU Bilgi Bankası
Çıktılarımızı keşfetmeye devam etmek için aşağıdaki bağlantıları takip edin:
Sonsöz
KORU Projesi, kültürler arası öğrenme ve öncü girişimler için önemli bir fırsat oldu. Proje boyunca, yapılı çevre ve kültürel mirasla ilgili olabildiğince fazla insanla etkileşime geçmeye çalışıldı. Bunu yapmak için, Türkiye ve İskoçya’dan birçok kuruluş ve uzman çalışmalara dahil olarak projenin başarısına katkıda bulundu. Bunlar:
Edinburgh World Heritage ve KMKD’nin personeli ve yönetim kurulu üyeleri
restorasyon çalışmalarında yer alan mimar, mühendis, danışman, usta ve zanaatkarlar
atölye çalışmaları ve seminerlerde birikimlerini paylaşan eğitmenler
yerel yönetimler
PR ajansları
web sitesi geliştiricileri
sergi tasarımcıları
çevirmenler
fotoğrafçılar
video editörleri
tüm katılımcılar
Proje Ekibi
Krzysztof Chuchra
Neil Ogilvy
Gabriella Laing
Dr. Banu Pekol
Çağla Parlak
Sena Kayasü
Süreyya Topaloğlu
Daha fazla bilgi için aşağıdaki e-posta adreslerinden bize ulaşabilirsiniz: